شروط اکراهدر تحقق اکراه شرایطی معتبر است. ۱ - توان عملیاکراه کننده توان عملی کردن تهدید را داشته باشد، پس اگر از تحقق بخشیدن به تهدید خود عاجز باشد یا مُکْرَه بتواند خود را برهاند، اکراه صدق نمی‌کند. پیش از جنگ بدر ، سران قریش ساکنان مکه را به شرکت در جنگ با مسلمانان واداشتند، با این تهدید که هرکس مخالفت کند خانه‌اش ویران و اموالش مصادره می‌شود. در پی این تهدید، افرادی که ظاهراً اسلام آورده بودند ولی به جهت علاقه شدید به خانه و زندگی و اموال خود مهاجرت نکرده بودند نیز با مشرکان مکه عازم میدان جنگ و سرانجام کشته شدند. [۲]
جامع‌البیان، مج۴، ج۵، ص۳۲۰.
آیه ۹۷ نساء درباره آنان فرود آمد که هنگام قبض روح ، فرشتگان از آن‌ها می‌پرسند: اگر مسلمان بودید چرا در صف دشمن با مسلمانان جنگیدید؟ آنان در پاسخ با عذرخواهی می‌گویند: ما در زیستگاه خود تحت فشار و تهدید بودیم. فرشتگان عذر آنان را نپذیرفته می‌گویند: مگر سرزمین خدا پهناور نبود که مهاجرت کنید و خود را برهانید: «اَلَم تَکُن اَرضُ اللّهِ وسِعَةً فَتُهاجِروا فیها» در پایان آیه به سرنوشت آنان اشاره می‌کند که عذر اینان پذیرفته نیست و جایگاهشان دوزخ و بدفرجامی است:«فَاُولئِکَ مَأوهُم جَهَنَّمُ وساءَت مَصیرا» آیه بعد مستضعفان و ناتوانهای واقعی را که نه چاره‌ای دارند و نه راهی برای نجات می‌یابند، استثنا می‌کند. ۲ - علم یا گمان به تحقق تهدیدمُکْرَه علم یا گمان به تحقق تهدید داشته باشد. ۳ - فراهم نکردن موجبات اکراهمُکرَه خود موجبات اکراه خویش را فراهم نکرده باشد، بنابراین اکراه به سوء اختیار اثر ندارد؛ مثلا به جایی که می‌داند او را بر حرام اکراه می‌کنند، نباید برود و گرنه حرام به مباح مبدّل نمی‌شود. ۴ - تهدید مُکرَه یا بستگانتهدید متوجه مُکرَه یا بستگان او باشد یا مؤمن و مسلمانی مورد تعرض قرار گیرد. ۵ - شرط نسبی تهدیدتهدید به ضرر جانی ( ضرب ، نقص عضو ، قتل ) یا زیان مالی قابل توجه یا ضرر آبرویی ( ناسزا ، اتهام و...) باشد یا شخصی به تبعید، حبس و آوارگی یا تضییع حقوق تهدید شود. به نظر برخی، این شرط نسبی است و به اختلاف منزلت افراد فرق می‌کند. ۶ - فهرست منابعاسباب النزول، واحدی؛ اصول الفقه؛ اعانة الطالبین علی حل الفاظ فتح المعین؛ اعراب القرآن الکریم و بیانه؛ انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیضاوی؛ تحریرالوسیله؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ التعریفات؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ التفسیرالکبیر؛ تفسیر نمونه؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ حاشیة محی الدین شیخ زاده علی تفسیر البیضاوی؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روض الجنان و روح الجنان؛ العروة الوثقی؛ القاموس المحیط؛ کنزالعرفان فی فقه‌القرآن؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ مسالک الافهام الی الآیات الاحکام؛ مستمسک العروة الوثقی؛ مستند العروة الوثقی؛ مصباح الاصول؛ مصباح‌الفقاهه؛ المصباح المنیر؛ مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیه؛ معجم مقاییس اللغه؛ المعجم الوسیط؛ مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج؛ مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، سبزواری؛ الموسوعة الفقهیة المیسره؛ موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم؛ المیزان فی تفسیر القرآن. ۷ - پانویس
۸ - منبعدائرةالمعارف قرآن کریم، مقاله اکراه. رده‌های این صفحه : فقه | قواعد فقهی
|